Πέμπτη 15 Ιανουαρίου 2009

Χέρμπερτ Μαρκούζε: Η ΛΥΤΡΩΣΗ ΤΗΣ ΗΔΟΝΗΣ


Αν ο Προμηθέας είναι ο ήρωας του μόχθου, της παραγωγικότητας και της προόδου διαμέσου της απώθησης, τότε τα σύμβολα μιας άλλης αρχής της πραγματικότητας πρέπει να αναζητηθούν στον αντίθετο πόλο, εκεί όπου οι Ορφέας και Νάρκισσος αντιπροσωπεύουν μια πολύ διαφορετική παραγωγικότητα.

Εκείνοι δεν έγιναν οι ήρωες του δυτικού κόσμου: η δική τους εικόνα είναι η εικόνα της χαράς και της πλήρωσης. Η φωνή τους είναι εκείνη που δεν διατάζει, αλλά τραγουδάει. Η χειρονομία τους είναι εκείνη που προσφέρει και δέχεται. Η πράξη τους είναι εκείνη που φέρνει ειρήνη και τερματίζει την εργασία της κατάκτησης. Η απελευθέρωση από τον χρόνο που εκείνοι φέρνουν, είναι αυτό που ενώνει τον άνθρωπο με τον Θεό, τον άνθρωπο με την Φύση.

Οι εικόνες του Ορφέα και του Νάρκισσου συμφιλιώνουν τον έρωτα με τον θάνατο. Υπενθυμίζουν την εμπειρία ενός κόσμου που δεν είναι μέσα στην φύση του το να υποταχθεί και να ελεγχθεί, αλλά το να απελευθερωθεί. Υπενθυμίζουν μια ελευθερία, η οποία μόνη αυτή θα λύσει τις δυνάμεις του έρωτα που τώρα είναι δεμένες στις απωθημένες και απολιθωμένες μορφές του ανθρώπου και της Φύσης. Οι δυνάμεις αυτές συλλαμβάνονται όχι ως καταστροφή αλλά ως ειρήνη, όχι ως τρόμος αλλά ως ομορφιά. Αρκεί να απαριθμήσουμε τις συγκεντρωμένες εικόνες, για να καθορίσουμε τα όρια της διάστασης στην οποία είναι αφοσιωμένες. Η λύτρωση της ηδονής, το σταμάτημα του χρόνου, η αφομοίωση του θανάτου. Η σιωπή, ο ύπνος, η νύχτα, ο παράδεισος - νιρβάνα, όχι ως θάνατος αλλά ως ζωή.

Ο Μπωντλαίρ έχει ήδη δώσει την εικόνα ενός τέτοιου κόσμου, σε δύο μόνον στίχους του: «Εκεί όλα είναι τάξη και ομορφιά, χλιδή, ηρεμία και αισθησιασμός».

Πηγή: Herbert Marcuse, «Έρως και Πολιτισμός»